Çocukluk çağının en sık görülen rahatsızlıklarından olan Dikkat Eksikliği Hiperaktivite bozukluğu (DEHB), son derece önemli akademik, sosyal, psikiyatrik sorunlara yol açabilen aşırı hareketlilik, dikkatle ilgili sorunlar, dürtüsellik ile karakterize ve olumsuz etkileri yaşam boyu sürebilen bir nörobiyolojik rahatsızlıktır. Moxo Testi ile dikkat eksiliği ve hiperaktive bozukluğu tanısına ulaşılabilir.

DEHB’nin semptomları üç genel kategoriye ayrılmaktadır:

Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik.

Dikkatsizlik

Dikkatsizlik semptomları uzun ve sıkıcı görevler üzerinde dikkati yoğunlaştıramama, dikkat dağıtan ögelerden fazlasıyla etkilenme, dalgın, unutkan ve dağınık olma durumları ile örneklendirilebilir.

Hiperaktivite

Hiperaktif tip bireyler, çevrelerindeki uyaranlardan birbiri ardına gelen, süzgeçten geçiremedikleri bilgi ve etki bombardımanına uğrarlar; diğer insanlar tarafından tedirgin, sabırsız ve ’kontrol edilemez’ olarak algılanabilirler.

Dürtüsellik

Dürtüsel tip bireyler, kendilerini kontrol etmede güçlükler yaşarlar; diğerleri tarafından umursamaz ve düşüncesiz olarak algılanabilirler. Makul olarak akıl yürütememeleri, bazen gereksiz riskler almalarına neden olur.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB). Okul çağındaki çocuklarda sıklığı % 3-7 arasındadır. Yetişkinlerin %16.4’e kadarlık bir kısmında DEHB bulunsa da; Amerika’da her yıl, yetişkin popülasyonun yalnızca %4.4’üne DEHB tanısı konulmaktadır. Bozukluğun görülme sıklığı erkeklerde kızların 3-5 katıdır. DEHB’na en sık olarak karşıt olma-karşı gelme bozukluğu (KO-KGB) (% 40.6), major depresif bozukluk (%21.6), yaygın anksiyete bozukluğu (YAB) (% 15.2) ve herhangi bir anksiyete bozukluğu (%32.2) eşlik etmektedir

İlk kez 1845 yılında Dr. Henrich Hoffman isimli bir hekim tarafından tanımlanmış olmasına rağmen yine bir hekim olan Sir George F. Stil 1902’de yeniden bu bozukluğu vurgulayana dek hak ettiği ilgiyi görememiştir. Ancak bu tarihten sonra bu bozukluğun özelliklerini, nedenlerini, seyrini, tedavilerini araştıran çalışmalar hız kazanmıştır.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellikle (impulsivity) 7 yaşından önce başlayan nöropsikiyatrik bir bozukluktur.(Barkley 1990). Çocukta yaşına ve gelişimine göre beklenen seviyenin çok üzerinde ‘aşırı hareketlilik, yerinde duramama, kıpır kıpır olma durumu ve bununla birlikte dikkatini bazı alanlarda uzun süre bir şeylere odaklayamama, konsantre olamama ile belirgin bir durumdur.Ek olarak da dürtüsellik (tepkisellik-fevrilik) belirtileri mevcuttur.’ (Abalı 2009).“DEHB kendini kontrol edememeyle belirgin gelişimsel bir bozukluktur.Üç temel sorun içerir: Dikkat sorunu, aşırı hareketlilik ve dürtü kontrol sorunudur.”(Öztürk 2007)

DEHB nasıl tedavi edilir?

DEHB’nin kesin bir tedavisi olmasa da belirtilerin şiddetini azaltabilecek pek çok tedavi yöntemi vardır. DEHB tedavi edilirken genellikle ilaç, davranışsal terapi, aile ve okul eğitimi bir arada kullanılır. DEHB olan biriyle baş etmek özellikle öğretmenler ve ebeveynler için yılgınlık, suçluluk, öfke ve tükenmişliğe neden olabilir. Bu duygular DEHB olan kişi için daha kötü sonuçlar doğurabilir.

Davranışsal terapiler DEHB’nin belirtilerini etkisiz hâle getirmek için yetenek ve strateji geliştirmeye odaklıdır. Bu yetenekler organizasyon yapmak ve el aletleriyle ilgilenmek gibi pratik etkinlikler olabileceği gibi, sosyal beceri eğitimleri de olabilir (insanların duygularını anlamak, kendi sırasını beklemek, vb.). DEHB olan bir kişi terapist yardımı alarak eylemlerinin (hem iyi hem kötü) sonuçlarına odaklanmayı öğrenir, bu da hiperaktivitenin ve dürtüselliğin azalmasına yardımcı olabilir. Davranışsal terapi DEHB’nin ileride yol açacağı sorunları azaltmaya yardımcı olur fakat ilaç tedavisi gibi belirtileri anında azaltamaz.

MOXO Dikkat Ölçme Testi Nedir?

MOXO dikkat ölçme testi çocuklar ve  yetişkinler için geliştirilmiş (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder) Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tanısına yardımcı olan , bilgisayar üzerinden yapılan görsel ve işitsel çeldiricilerin olduğu “online” dikkat ölçme testidir .MOXO, dikkat eksikliği , zamanlama, dürtüsellik ve hiperaktivitenin objektif olarak ölçülmesini sağlayan bir testtir.

MOXO Test Ne Kadar Sürede Yapılmaktadır?

Test çocuklarda yaklaşık 15 dakika , yetişkinlerde 18 dakika sürmektedir.

Bilgisayar Üzerinden Yapılan Testlerin Avantajları:

  • OBJEKTİFLİK: Objektif ve somut bir sonuç vermesi bu testin en büyük avantajıdır.
  • ÖLÇÜLEBİLİRLİK VE DOĞRULUK: Kişinin dikkatini ölçmede bilgisayarlı testler doğru sonuç vermektedir.
  • DOĞRUDAN DEĞERLENDİRİLEBİLME: Test öncesi kişinin herhangi bir ilaca veya test hazırlığına ihtiyacı yoktur.
  • HIZLI SONUÇ: Test sonlanır sonlanmaz “online” hızlı sonuç alınır.

MOXO Dikkat ölçme Testi Klinisyenlere Neler Kazandırır?

  • DOĞRULUK: MOXO DEHB nun dört bileşini olan dikkat, zamanlama, hiperaktivite ve dürtüselliği ölçer. Dürtüsellik ile hiperaktivite; zamanlama problemi ile dikkat eksikliği arasındaki nüansı ayırt edebilir.
  • KİŞİSEL DİKKAT PROFİLİ: Kişinin yaşına ve cinsiyetine göre dikkat profilini verir. Özellikle yoğun dikkat gerektiren mesleklerde görsel ve işitsel çeldiricilerin dikkat üzerine etkisini gösterebilir.
  • ÇELDİRİCİLER: MOXO gerçek hayattakine benzer uyaranların simülasyonu ile kişinin bu durumlardaki performansını ölçer. Test sırasında ayrı ayrı işitsel ve görsel; hem işitsel hem görsel kombine çeldiriciler kullanılır. Kişinin bu etkiler altında dikkati, zamanlaması dürtüselliği ve hiperaktivitesi değerlendirilir. Tüm bu parametrelerin çeldiriciler ile değişkenliği tek tek değerlendirilebilir.
  • TEDAVİYE YANITIN DEĞERLENDİRİLMESİ:Testin tedavi sonrasında uygulanması ile tedavi öncesi ve sonrası farklar objektif olarak değerlendirilir.

MOXO D-CPT (Distracter – Continuous Performance Test) Detayları

MOXO d-CPT te harf ve rakam kullanılmamaktadır. Testin uygulandığı kişiden, hedef uyarı ekranda belirir belirmez bilgisayar klavyesinin “space” (boşluk) tuşuna bir kere, sadece bir kere, mümkün olan en kısazamanda basması istenir. Hedef uyarı ekranın tam ortasında belirir ve ekranda 0.5, 1 veya 4 saniye kalır. Hedef ekrandan kalkınca, hedefin ekranda kaldığı süre kadar boş zaman verilir. Bu “boş zaman” aslında dikkati bozuk olmayan ama zamanlama problemi yaşayan kişilerin doğru değerlendirilmesine olanak sağlar.

MOXO dört performans endeks puanı içerir:

  • Dikkat
  • Zamanlama
  • Dürtüsellik
  • Hiperaktivite

Dikkat

Bu endeks hedef uyaran ekranda iken ya da takip eden boş zamanda verilen doğru cevapların sayısını ölçer (hedef uyarana karşılık space-boşluk- tuşuna basılması). Dikkat Endeksi cevap zamanından bağımsız olarak, doğru tepkilerin değerlendirilmesini sağlar. Böylece gecikmiş dikkatin saf ölçümlenmesini mümkün kılar. Hedef uyaran sayısı ve doğru tepki sayıları arasındaki fark ihmal hatalarının- omission error (hedef uyaranı görüp zamanında basmama)- sayısını verir.

Zamanlama

Zamanlama Endeksi hedef ekrandayken verilen doğru tepkilerin sayısını hesaplar. Dikkat eksikliği hiperaktivite, bilgiyi doğru ve hızlı işleme konusunda zorluk ile ortaya çıkabilir . Geleneksel CPT lerde (Continuous Performance Test = sürekli performans test) zamanlama , tepki zamanı ve tepki zamanı çeşitliği kullanılır. Böyle sistemlerde, uyaran ekranda çok kısa bir süre belirir ve kaybolur. Bilgiyi doğru ama yavaş işleyen bireyler, yanlışlıkla dikkati bozuk olarak değerlendirilebilirler. Oysa ki bu kişiler biraz daha zamanları olsa doğru cevap verebilir. Dikkat sorunu olan kişiler ise yeteri kadar zamanları olsa da doğru tepki veremezler. Bu kişiler zaten hedefin farkına bile varamamışlardır.

Böylece tepki zamanının ölçümü, sadece çabuk tepki verme yeteneğini ifade eder; doğru tepki verme kabiliyetini değil. MOXO d-CPT (Distracter – Continuous Performance Test) her uyarandan sonra, uyaranın ekranda kaldığı süre kadar sunulan boş bir zaman aralığı vardır. Sonuç olarak, MOXO d-CPT “iyi zamanlama” ile verilmiş doğru tepkiler ve “kötü zamanlama” ile verilen doğru tepkiler (hedef ortadan kaybolduktan sonra) arasında ayrım yapılmasını olanaklı kılar.

Dürtüsellik

Dürtüsellik yasaklanmış bir anda cevap vermeye eğilimdir. Uyarıyı tam olarak değerlendirmeden verilen cevaplardır. Hedef olmayan uyaranda “space” tuşa basmak gibi.

Dürtüsellik Endeksi sadece hedef olmayan uyarana karşı tepki olarak ‘space-boşluk-’ tuşuna ilk kez basıldığı zamanı dürtüsel davranış olarak kabul eder. Tüm diğer önlenemeyen tepkiler hiperaktif işlem olarak kategorize edilirler.

Hiperaktivite

Hiperaktivite cevapların ve tepkilerin etkin düzenlenmesinde zorlanma, gereksiz ve istenmeyen hareketlerdir. Hiperaktif davranış cevapların gereksiz fazlalığıdır.

Hiperaktivite endeksi dürtüsel tepki olarak kodlanmamış tüm işlem tepkilerinin toplam sayısıdır. Bu tip tepkiler aşağıdakileri kapsar:

  • ”Space” (boşluk) tuşuna hedef ya da hedef-olmayan uyarana tepki için birden fazla kez basılması. Genel olarak hiper-tepkiselliğin bir ölçütü olarak yorumlanır
  • ”Space” (boşluk) tuşu dışında klavyede herhangi bir tuşa rastgele basılması.