Çocuğun kakasını tuvalet dışında herhangi bir yere -altına- yapma durumudur. Bazı durumlarda tuvalet kullanımı ve ara sıra alta yapma görülürken bazı durumlarda tamamen alta yapma görülür. Tuvalet kullanımı olmayan çocuk genelde birkaç gün boyunca kakasını tutar ve sonrasında istenmeyen bir yere -tuvalet ve bez dışı- kakasını yapar.
Enkoprezis Tanısı
Kakanın istenmeyen bir yere yapılması olarak nitelendirilen bu durumun tanı alabilmesi için en az üç ay devam etmesi ve ayda 1 kez tekrarlaması gerekir. Çocuğun 4 yaşını doldurmuş olması gerekir. Tanı için önemli üç ayrım vardır.
1) Birincil Enkoprezis ve İkincil Enkoprezis ayrımıdır.
Birincil Enkoprezis, genellikle tuvalet eğitimi verilirken fark edilir ve bu süreçte çocuğun tuvalet dışına -altına- kakasını yapmasıdır. Çocuk bu eğitimde kakasını tuvalete yapma alışkanlığı kazanamaz. Sebebi genellikle biyolojik nedenlerdir. İlk öncesinde çocuk doktoruna başvurulmalı ve tıbbi bir problem olup olmadığına bakılmalıdır. Tıbbı bir problem yok ise psikolojik sebeplerden kaynaklı Birincil Enkoprezis gelişmiş olabilir demektir, bu durumda da psikolojik yardım alınması gerekir.
İkincil Enkoprezis, tuvalet eğitimi tamamlandıktan üç ay sonra ortaya çıkan kakanın tuvalet dışı bir yere yapılması durumudur. Bu durumun ortaya çıkışında psikolojik nedenler oldukça önemlidir.
2) Gece ve Gündüz ayrımıdır.
Diurna, yani gündüz kakanın dışarıya yapılmasıdır. Psikolojik nedenler önceliklidir.
Nokturna, yani gece kakanın kaçırılmasıdır. Kaka uyku esnasında çok nadir kaçırılır. Bu durumun biyolojik sebeplerden dolayı olma olasılığı çok yüksektir ve bu yüzden mutlaka ilk önce çocuk doktoruna başvurulması gerekir.
3) Kabızlık eşlik eden ve kabızlık eşlik etmeyen olarak ayrım yapılmasıdır.
Kabızlık eşlik edenlerde çocuk birkaç gün boyunca kakasını tutar. Bu süreçte karın ağrısı yaşayabilir, hareketlerinin kısıtlandığı ve yemek yemeyi reddettiği görülebilir.
Kabızlık eşlik etmeyen durumda ise çocuğun kakası geldiği an yapmasıdır.
Çocuğun kakasını 4-5 gün boyunca tutması ve sonrasında tuvalete yapması Enkoprezis değildir. Kabızlık ya da benzeri bir fizyolojik durum olabilir. Bunun için tıbbi yardım alınması önemlidir.
Enkoprezisin Nedenleri
Kaka kaçırma, alta yapma problemi biyolojik nedenlerden kaynaklı olabilir. Bunun için çocuk doktoruna mutlaka başvurulması gerekir. Doktor müdahalesinde tıbbi olarak bir sebep bulunamadığında durumun psikolojik kaynaklı olduğu anlaşılır.Psikolojik nedenlerden kaynaklanıyor ise de altında yatan ciddi bir durum söz konusudur.
Çocuğun günlük yaşantısında içinde bulunduğu bir ya da birden fazla durumla baş etmekte zorlandığı ve bu zorlanmanın sonucunda kakasını dışarıya yaptığı görülür. Bu bazen yoğun stres duygusu olabilir, bazen aile içerisindeki güç/otorite dinamiğinin çocuk üzerindeki baskısı olabilir, bazen yoğun korku duygusu, bazen ise takıntı sonucunda gelişmiş olabilir.
Çocuk yoğun duygu ve düşüncelerini sözel olarak dışarıya aktaramadığında, fiziksel olarak agresyonu yeterince yaşayamadığında ve hayatında onu muzdarip eden problemlerle baş edemediğinde son çare olarak kakasını altına yaptığı görülür. Böylelikle çocuk yardıma ihtiyacı olduğunun sinyalini en acil şekilde ifade eder.
Enkoprezis Tedavisi
Psikolojik kökenli Enkoprezis için oyun terapisi kesin çözüm olmaktadır. Çocuğun yaşadığı stres, birikmiş öfke duygusu ve baskılanmış birçok duygunun daha oyun terapi seanslarında açığa çıkartılarak çocuğun bu duyguları tanımasını ve anlamlandırmasına olanak sağlanır. Enkoprezisin altında yatan sebepler terapist tarafından ortaya konulduğunda aile ile iş birliği içerisinde ilerleyerek çocuğun günlük hayatında onu etkileyen sorunlara çözüm aranır ve daha rahat bir süreç geçirmesi hedeflenir. Aynı zamanda oyun terapisi çocuğun hayatındaki tek bir alana değil bütün alanlarına dokunarak olumlu katkılarda bulunur. Çocuğun gelişimi destekler. Duygularını açığa çıkarıp tanımasına yardımcı olur. Benlik algısını destekleyerek özgüven geliştirmesine ve kendi davranışları hakkında farkındalık kazanmasını olanak sağlar.
Psikolog Selin AKYÜREK
