Çocuk edebiyatı deyince akla ilk gelen türlerden biri olan masallar, TDK’nin tanımıyla: Genellikle halkın yarattığı, ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa sürüp gelen, olağanüstü kişilerin başından geçen olağan dışı olayları anlatan öykü türüdür.
Masallar eski çağlardan beri öğretici olma, anlatması güç konuların anlatılmasını sağlama ve bilinçli ya da bilinçsizce bireylerin bilinçaltını yönlendirme işlevini görmüşlerdir. (Şen, 2019; akt Çalık 2022).
Masalların İşlevleri Nelerdir?
Masallar,
- Çocukların dil becerilerini geliştirir.
- Sosyal etkileşim ve sosyal iletişim becerileninin gelişmesini sağlar.
- Bireye eğlenceli bir dünya sunarak hoş vakit geçirmesini sağlar.
- Değerler ve toplum kurallarına destek verdiği için kişinin farkında olmadan kültüre dayalı gerek milli gerekse evrensel değerlere karşı bilinç uyandırmasını sağlar.
- Bilgiyi ve kültürü sonraki nesillere aktarır.
- Masal kahramanının yaşadığı olaylar hem dinleyici hem de okuyucu için tecrübe aktarımı sağlar.
- Kişiyi ‘iyiliğe’ ve ‘iyi insan’ olmaya sevk eder.
- Çocukların gerçek yaşam sorunlarıyla başa çıkmalarına yardımcı olur ve onlara rehberlik eder.
Masal Terapi Nedir?
- Masal ve hikayeler aracılığı ile çocukların kendilerini ve ihtiyaçlarını ifade etmelerine yoğunlaşan özel terapi türüdür.
- Masallar, bireysel (örneğin Dieckmann, 1997), grup (örneğin Brown, 2008) ve aile terapilerinde (örneğin Whitaker, 1992) araç olarak kullanılmaktadır. (Duman, 2018, s.648)
- Masal terapisi, çocukların duygu ve düşüncelerini gösterdikleri bilişsel ve sosyal becerilerini ortaya koyar. Masal terapisti ise çocuğun ortaya koyduğu masal dünyasına onunla birlikte girerek, çocuğun masal dilini konuşur. Terapi sürecinin sonunda çocukların yaşadıkları duygusal sıkıntıları gidermeleri ve sağlıklı gelişimlerine ulaşmaları hedeflenir.
- Masal terapisi ile çocuklar kelimeleri kullanmak yerine masal ve materyalleri aracılığıyla, kendisini ifade edebilmeyi, günlük yaşamında baş edemediği problemleri çözebilmeyi ve olumsuz davranışlarını değiştirebilmeyi öğrenir.
- Terapötik amaç için kullanılan bir yöntemdir. Masal Terapisi diğer psikolojik tekniklerin işe yaramayacağı yerlerde yardımcı olur.
- Masal terapi; eğitim, davranış düzeltme, yetiştirme ve karakterlerinin gelişimi, problemlerin kaynağını bulmak için çocuk masallarının kaynaklarını ve içeriğini kullanan bir psikoloji yönüdür.
- Masal terapisti çocuklara iç görü kazanmasına yardımcı olarak içsel çatışmaların azalmasına ve duygusal kökenli okuma yazma zorlukları ile baş etmeye yardımcı olmaktadır.
Masal Terapisinin Amacı ve Faydaları Nedir?
- Masal terapi ile çocuğun kendisini duygusal yönden iyi hissetmesi hedeflenmektedir.
- Masal terapi sayesinde çocuklar ve yetişkinler duygularını tecrübe ve ifade etme yeteneğine sahip olurlar.
- Masal terapi bireyin özgüvenini, kendine ve düşüncelerine olan saygısını arttırmakla kalmaz; etrafındaki insanların duygu ve düşüncelerine de saygı ve hoşgörü geliştirmesini sağlar.
- Bireyi sosyal yönden daha aktif olmaya iter; aile ve akranları ile ilişkilerini de olumlu etkiler.
- Terapötik masal anlatımı çocuğun acı dolu deneyimlerine töleransını arttırabilir.
- Carlson (2001) masallar aracılığıyla çocuğun kahramanın kendi sorunlarıyla mücadele ettiğini, bu problemleri çözmek için bazı yollar denediğini ve sonunda sorunun üstesinden geldiğini gördüğünü belirtir. Çocuk ile masal kahramanı arasında kurulan bağ, çocuğu kendi problemlerindeki zorlukları kavramasını ve değişimi kolaylaştırmada yeni fikirler sunmayı destekler. Bu deneyim çocuğun problemleriyle yalnız başına olmadığını fark ettirir ve meselelerin üstesinden gelinebileceğini pekiştirir. (Carlson, 2001; Duman, 2018)
Masal Terapi Hangi Problemlerde Kullanılır?
- Kaygı, korku ve takıntı sorunları yaşayan çocuklarda,
- Düşük Özgüven,
- Çekingenlik,
- Saldırganlık,
- Davranış Problemleri,
- Uyku, yeme ve tuvalet sorunları,
- Boşanmış ailelerin çocuklarına,
- Evlat edinilmiş, terk edilmiş çocuklara,
- Aile içi şiddet gören çocuklara,
- Okulda zorbalık gören, zorbalık yapan çocuklara,
- Fobileri olan,
- Kabuslar gören çocuklara,
- Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklara,
- Ailede kayıp-yas olan çocuklara,
- Konuşma bozukluğu olan çocuklara,
- Arkadaş edinmede güçlük çekenlere, içe çekilmiş ve sürekli mutsuz olan çocuklara,
- Ders çalışma ve okuma problemi olanlara.
Masal Terapi Hangi Yaş Gruplarına Uygulanır?
Masal terapi 3-13 yaş aralığındaki çocuklara uygulanabilir.
Masal terapisinde kullanılacak masallar çocuğun yaşına ve yaşadığı probleme göre şekillenmelidir.
4-7 yaş arasında bulunan çocuklarda soyut-somut kavramları çok net olmadığı için bu yaş grubuna genelde fabl türü masallar anlatılmalıdır. Sonu olumsuz biten masalların kullanılmamasına dikkat edilmelidir. Fablların içlerinde değer eğitimi bulundurduklarına dikkat edilmelidir.
Masal Terapi İle İlgili Yapılan Çalışmalar
- 2019 yılında Gamze Ilıcak ve Fatih Bal tarafından anaokulu çocuklarının sosyal iletişim becerileri düzeyi üzerinde masal terapinin etkisini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilen bir araştırmada yarısı kontrol yarısı deney grubu olmak üzere 32 anaokulu öğrencisiyle çalışılmış, deney grubu öğrencilerinin her biri bireysel olarak 8 seans masal terapisine katılmıştır. Araştırma sonucunda “Masal Terapi”nin deney grubunun uygulama öncesi ve sonrası kontrol grubunun ortalama sonuçlarının sosyal iletişim becerilerini önemli ölçüde arttırdığı görülmüştür.
- 2022 yılında Merve Çalık tarafından koronavirüs (covıd-19) salgını sonrasında metaforik öykülere dayalı masal terapi grup çalışmasının okul öncesi çocukların sosyal duygusal iyi oluş ve psikolojik sağlamlıkları üzerine etkisini incelemek amacıyla gerçekleştirilen bir araştırmada 8’i deney, 6’sı kontrol grubu olmak üzere 14 adet okulöncesi düzeyinde öğrencisiyle çalışılmış ve deney grubu öğrencileriyle 10 oturum masal terapi grup çalışması yapılmıştır. Araştırma sonucunda metaforik öykülere dayalı masal terapi grup çalışması programının okul öncesi çocuklarının sosyal duygusal iyi oluş ve psikolojik sağlamlıklarını arttırmada etkili olduğu sonucuna varılmıştır.
KAYNAKÇA
Çalık, M. (2022). Korona Günlerinde Masal Terapinin Çocukların Sosyal Duygusal İyi Oluş ve Psikolojik Sağlamlıkları Üzerine Etkisi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 5(9), 39-48.
Ilıcak, N. G., ve Bal, F. (2019). Masal Terapinin Anaokulu Öğrencilerinin Sosyal İletişim Becerileri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(3), 517-533.
Duman, N. (2018). Çocuk Cinsel İstismarında Masalların Terapötik Kullanımı. The Journal, 11(59).
Pdr’de Yeni Nesil Uygulamalar-1 Masal Terapi. İnegöl Hanife Selçuk Teşik Rehberlik Araştırma Merkezi Pdr Hizmetleri Bölümü Şubat – 2020 E-Bülten.
Stajyer Psikolog Sultan CANBULAT
