Yeme bozuklukları genellikle bireyin beden algısının bozulması ve kiloya aşırı takıntılı olması ile birlikte normalin dışında miktarlarda beslenmesi şeklinde görülen, ne kadar fiziksel (bedensel) bir rahatsızlık gibi görünse de aslında kaynağında psikolojik olgular barındıran bir rahatsızlıktır. Dünya genelinde %5 ile %10 arasında insan yeme bozukluğu ile baş etmektedir ve bu oran gün geçtikçe artmaktadır. Bireyler kendilerini çeşitli nedenlerden dolayı yeme bozukluğu ile karşı karşıya bulabilirler: genetik faktörler, çevresel ve psikolojik faktörler ve biyolojik faktörler.
Yeme Bozuklukları Türleri
Yeme bozuklukları kendilerini çeşitli şekillerde göstermektedir. Yeme bozukluğunun en yaygın türlerinden biri anoreksiya nervozadır. Anoreksiya nervoza adlı yeme bozukluğuna sahip bireyler kendilerini yemek yeme konusunda oldukça kısıtlayabilir hatta yemek yemeyi tamamen reddedebilirler, kendilerini ve etrafındakileri aç olmadıkları konusunda ikna etmeye çalışabilirler, kilo almaktan aşırı derecede endişe duyarlar, genellikle kalorisi düşük yiyecekleri tercih ederler ve sık sık tartılırlar. Bulimiya nervoza adlı yeme bozukluğuna sahip bireyler ise normal miktarlarda ya da aşırı miktarda yemek yedikten sonra yediklerini çıkarma eğilimine sahiptirler ve genellikle kiloları ile ilgili güvensizliklere sahiptirler. Bir diğer yaygın yeme bozukluğu ise tıkanırcasına yeme bozukluğudur. Tıkanırcasına yeme bozukluğuna sahip bireyler ise bir oturuşta normalde bir insanın yiyebileceğinden çok fazla miktarlarda, adeta kusma derecesine gelene değin yerler ve bu yiyecekler genellikle besin değeri bakımından düşük olurlar. Ortoreksiya nervoza adlı yeme bozukluğu ise bireylerde aşırı sağlıklı ve doğru beslenmeye çalışmak, besin değeri bakımından yüksek yiyecekler dışında yiyecek tüketmemek, besinleri ‘iyi’ ve ‘kötü’ şeklinde etiketlemek ve besin etiketi okuma konusunda aşırı takıntılı davranma şeklinde gözükebilmektedir. Kişinin hayatını farklı açılardan oldukça etkileyebilen yeme bozuklukları tedaviye başvurulması gereken sorunlardır. Hera Psikoloji bünyesinde Caddebostan Psikologları yeme bozuklukları için destek vermektedir.
Yeme Bozuklukları Tedavisi
Yeme bozuklukları ile mücadele eden bireyler çeşitli şekillerde destek alabilir ve hastalıkları ile mücadele etmeye çalışabilirler: psikoterapi ve ilaç tedavisi. Bilişsel davranışçı terapi, yeme bozuklukları tedavisinde profesyoneller tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Terapide danışanı sağlıksız yeme alışkanlıklarına iten maladaptif duygu ve düşünceleri ve bilişsel çarpıtmaları sorgulanır ve danışanın onların farkına varıp onları daha uyumlu ve gerçekçi olanları ile değiştirmesi sağlanılmaya çalışılır.
Bilinenin aksine yeme bozuklukları sadece aşırı zayıf ya da aşırı kilolu bireylerde gözükmez. İdeal kilolarında olan insanlar da yeme bozukluğundan muzdarip olabilirler ve bu her zaman etrafındaki insanlar tarafından fark edilmeyebilir. Bu bireyler çeşitli bilişsel çarpıtmalara ve irrasyonel düşüncelere sahip olabilir. Örneğin, kiloları vücut kitle endekslerine göre oldukça ideal olmasına rağmen kendilerini ‘aşırı kilolu’ olarak görüyor ve kendi vücutlarını sürekli eleştiriyor olup sonuçta beden algısı bozukluğu (dismorfofobi)’na yakalanabilirler. Ya da yemek ve kilo konularını takıntı haline getirmiş olabilirler. Zihinlerinde sürekli diyet yapma ve kilo verme düşünceleri dolaşıyor, yemek yiyecekleri zaman elleri sürekli az kalorili ve son derece sağlıklı seçeneklere gidiyor, kendi vücutlarını sürekli başkalarının vücutları ile karşılaştırıyor, kendi bedenlerini sürekli küçümsüyor ve eleştiriyor olabilirler. Özetle, her tür vücut yapısına sahip bireylerin yeme bozukluğuna sahip olabilecekleri söylenebilir.
Yeme bozukluğuna çeşitli psikolojik rahatsızlıklar neden olabileceği gibi, yeme bozuklukları da bireyin çeşitli psikolojik rahatsızlıklar geliştirmesine neden olabilir. Depresyon ve anksiyete bozuklukları yeme bozuklukları ile yakından ilişkilidir ve bu rahatsızlıklara sahip bireylerde görülme olasılığı yüksektir. Ayrıca yeme bozukluğuna sahip olan bireyler zamanla depresyon, anksiyete bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk gibi psikolojik rahatsızlıklara sahip olabilmektedirler.
Yeme bozuklukları bireylerin hayatlarının çeşitli alanlarında olumsuz etkiler oluşturmaktadır. Etkilerin büyüklüğü ve önemi göz önünde bulundurulduğunda, bireylerin ilk belirtileri göstermelerinin ardından profesyonel yardım almaları oldukça önemlidir. Eğer siz de yeme bozukluğu yaşıyorsanız Caddebostan Psikologlarından destek alabilirsiniz.
Stajyer Psikolog Beyzanur Karadaş