KARŞIT OLMA KARŞI GELME BOZUKLUĞU

(Oppositional Defiant Disorder)

  1. Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu Nedir?

Karşı olma – karşıt gelme bozukluğu (KOKGB) en az 6 ay devam eden olumsuz, düşmanca tutumlar ve karşı gelme davranışı ile belirlenen psikiyatrik bir bozukluktur (American Psychiatric Association 1994). Otorite figürüne karşı negativist, karşı gelen, asi ve düşmanca davranışlar mevcuttur. Bu davranışlar işlevsellikte sorunlar yaratıp kişinin ilişkilerine zarar vermektedir.

Etiyolojisi bilinmemekle birlikte daha çok anne ve babaların tutumlarının ve çocuğun mizaç özelliklerinin önemli olduğu düşünülmektedir (Calzada ve ark. 2004, Satake ve ark. 2004, Webster-Stratton ve ark. 2004).

“Sık sık hiddetlenme”

“Büyüklerle sık sık tartışmaya girme”

“Büyüklerin istek ve kurallarına karşı gelme”

“İsteyerek başkasını kızdıran şeyler yapma”

“Kendi yaramazlığı için başkalarını suçlama”

“Alınganlık, kolay kızdırılma”

“Kincilik, intikam almak isteme” gibi özellikleri taşıyan bir psikopatolojidir.

Dikkat Eksikliği & Hiperaktivite Bozukluğu ve Davranım Bozuklukları ile ilişkili / öncül bir bozukluktur. Bu bozukluk, uzun süreli obezitesi olan çocuklarda da yaygındır. Bir çocuğun riskini artırabilecek diğer şeyler şunlardır:

  • Aynı sorunları olan aile üyeleri
  • Aşağıdakilerle ilgili sorunları olan ebeveyn:
    • Ruh hal durumu
    • Öğrenme
    • Maddenin kötüye kullanımı
    • Doğum yapan ebeveyn hamileyken alkol kullanmış, sigara içmiş veya zayıf beslenmişse
    • Ailenin evde nasıl vakit geçirdiği ile ilgili tutumlar
    • Geçmiş çocukluk istismarı
    • Ebeveynlerin dikkat eksikliği (Preda A, 2022).

 

  1. KOKGB DSM-5 Tanı Kriterleri
  2. Aşağıdaki belirtilerin herhangi birinden olmak üzere en az 4 belirti, en az 6 ay süreyle, kardeşi olmayan en az bir kişi ile etkileşimi sırasında kendini gösterir.

Öfkeli/Kolay Kızan Duygudurum

  • Sık sık hiddetlenir
  • Sık sık alınganlık gösterir ya da kolay kızar
  • Sık sık kızgın, içerlemiş ve güceniktir

Tartışmacı/Karşı Gelen Davranış

  • Buyurma, yaptırma ya da yasak etme gücü olan kişilerle sık tartışmaya girer; çocuklar ve gençler, büyükleriyle sık tartışır
  • Buyurma, yaptırma ya da yasak etme gücü olan kişilerin isteklerine ve kurallara sıklıkla uymaz ya da bunlara etkin biçimde karşı gelir ya da karşı koyar
  • Sık sık, bilerek başkalarını kızdırır
  • Kendi yanlışlarından ya da yanlış davranışları nedeniyle sıklıkla başkalarını suçlar
  • Son altı ay içinde en az iki kez kin gütmüş ya da düşmanlık beslemiştir
  1. Bu davranış bozukluğu toplumsal, (okulda ya da meslek hayatında) işlevsellikte klinik açıdan önemli derecede bozulmaya neden olur
  2. Bu davranışlar sadece psikotik bozukluk ya da duygudurum bozukluğunun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır
  3. Davranım bozukluğu için tanı ölçütlerini karşılamamaktadır. Kişi 18 yaşında ya da daha ileri bir yaşta ise Antisosyal Kişilik Bozukluğunun tanı ölçütlerini karşılamamaktadır.
  4. Epidemiyoloji

Görülme sıklığının %1 ile 11 arasında değiştiği tahmin edilmektedir. Erkeklerde kızlara göre daha fazla görülür. Çoğu zaman belli (2-5 yaş grubu) yaş dönemlerindeki çocuklar normal gelişimsel olarak karşı gelebilir. Bu sebeple; başlangıç genel olarak 6 yaş civarında, çoğu çocuğun normatif karşıt davranışlarından kurtulduğu zamanda olmaktadır.

Sınırlı verilere rağmen 13 yaşından önce KOKGB erkeklerde kızlardan daha çok rastlanırken, bu yaştan sonra görülme sıklığında cinsiyetler arasında fark bulunmamıştır (Thomas CR, 2007).

Görülme sıklığı hakkındaki raporlar aynı zamanda sosyal ve ekonomik faktörlerden etkilenmekte; tanı daha çok alt sosyoekonomik sınıfa ait ailelerdeki çocuklarda görülmektedir. Yüksek suç oranı ve sosyal düzensizliğin olduğu ortamlarda sık görüldüğü söylenmektedir.

  1. Etiyoloji

KOKGB gelişmesinde genetik, psikolojik ve sosyolojik nedenler rol oynar. Olumsuz aile örneği, aile içi şiddet, duygusal-fiziksel-cinsel istismar, ailede psikiyatrik bozukluklar ebeveyne güvensiz bağlanma başlıca nedenler olarak sıralanabilir.

  • Aile faktörleri: Agresif olan çocukların, anne-babalarının da agresif olduğu kabul gören bir varsayımdır. Destekleyici olamama ve geçiş dönemleri ile başa çıkamama şeklinde giden ailesel iletişim eksikliği ve stres KOKGB’ ye yol açabilir (Tolan 1988).

Karşıt olma karşıt gelme bozukluğuna sahip çocukları yetiştirmek, ayrıca ebeveynlik stresindeki artış ve depresif belirtiler gibi ebeveyn ruh sağlığı sorunlarının da dahil olması ebeveynleri olumsuz yönde etkiler (Hamilton ve Armando, 2008). Bu durum da potansiyel olarak çocukların karşıtlık davranışlarının artan seviyelerinin sürekli olarak döngü haline gelmesine neden olmaktadır (Burke ve ark., 2008).

KOKGB’ si olan çocukların ebeveynleri acımasız davranmakta ve tutarsız disiplin yöntemleri kullanmaktadırlar (Patterson ve ark., 2000). Ebeveyn-çocuk iletişimi ve aile içi anlaşmazlıklar ortaya çıkar (August ve ark., 1999; Drabick ve ark., 2004).

 

  • Psikososyal faktörler: KOKGB ile ilgili birçok risk faktörü tanımlanmıştır ancak az sayıda çalışma bu değişkenler arasındaki ilişkiyi sistematik olarak değerlendirmiştir. KOKGB ve DEHB semptomlarının nedeninin karşılaştırıldığı çalışmada araştırmacılar annelerin tanımladığı KOKGB ve DEHB gruplarının, annenin psikolojik problemleri ve çocuğun okuldaki davranışlarıyla değişiklik gösterdiğini, oysa öğretmenin tanımladığı gruplarda; eşhastalanım durumları, anne – çocuk ilişkisi ve ebeveynlerinin alkol kullanımı gibi durumlarla değişiklik gösterdiğini saptamıştır (Drabick ve ark., 2004). Diğer bir çalışmada, Offord ve ark. (1996) KOKGB’ nin, psikososyal bağlar ile ilgili ilişkilerini tanımlayacak farklı stratejiler geliştirmiştir. Hem ebeveynlerin hem de öğretmenin tanımladığı KOKGB’ yi, düşük gelirli ailede yaşayan erkek ya da kız çocuğu olması ile ilişkilendirilmiştir. Buna ek olarak, ebeveynlerin tanımladığı KOKGB’ u, ebeveynlerin depresyonu ve aile içi geçimsizlikler ile, öğretmenin tanımladığı grup ise tek bir ebeveyn ile yaşamasıyla ilişkilendirildi (Önal, 2007:24).
  • Nöroendokrin faktörler: Birçok farklı çalışmada, antisosyal ve agresif çocuk, ergen ve erişkinin olası monoamin nörotransmitterlerinin disfonksiyonu ya da azlığıyla ilişkili olabileceği gösterilmiştir. Serotonerjik fonksiyonun bozulması, epizodlar halinde gelen öfke nöbetlerine (agresyona) neden olabilmektedir, bu durumun davranışsal inhibisyon kapasitesi ile ilişkili olabileceği gösterilmiştir. Beyindeki kimyasal bir dengesizlik kokgb’den sorumlu olabilir (Önal, 2007:25).
  1. Eşhastalanım

Genel popülasyon ile karşılaştırıldığında, KOKGB ile eşhastalanım gösteren bozukluklar oldukça fazladır. Psikiyatrik ve psikiyatrik olmayan gruplarla karşılaştırıldığında sosyal uyumsuzluk açısından önemli bir risk faktörüdür. KOKGB’ de DEHB birlikteliği oldukça sıktır, fakat bazı çalışmalarda DEHB’ lilerin anlamlı bir yüzdesinde KOKGB’ u ile birlikteliği bulunmamaktadır. Çocukluk çağı duygudurum ve anksiyete bozuklukları da sıklıkla KOKGB ile bulunmaktadır (Cantwell 1996). Debh olup olmadığını  netleştirmek için ataşehir psikolog uzmanlarımıza moxo testi yaptırabilirsiniz.

Genelde DEHB ile KOKGB eştanısı en sık gözlenen psikiyatrik bozukluklardandır. DEHB ile KOKGB birliktelik oranı %40-65 olarak bildirmektedir (August ve ark. 1999, Biederman ve ark. 1996). Yapılan bir çalışmada DEHB’ de eştanı KOKGB’ nin varlığının, olumsuz anne-baba-çocuk etkileşimiyle ilişkili olduğu ileri sürülmektedir (Barkley ve ark. 1991).

Biederman ve arkadaşları (1998), 6–17 yaş aralığındaki DEHB’ li çocuklarda yaptıkları bir araştırmada eşhastalanımı, KOKGB için çocuklarda % 46, ergenlerde % 33 gibi yüksek oranlarda saptanmıştır.

KOKGB ve DEHB birlikteliğinin DB belirtilerinin erken başlangıcı için bir belirleyici olabileceği üzerinde durulmaktadır. Genelde DEHB’nin, DB’nin gelişimsel seyrini ve ağırlığını etkilediği düşüncesi, yazın bilgilerinin uzlaştığı bir nokta olarak bildirilmektedir (Loeber ve ark. 2000).

Davranım bozukluğu ile karşılaştırıldığında KOKGB’ nin etiyolojisi hakkında bilinenler çok azdır ya da araştırmalarda genellikle davranım bozukluğu ile ele alınmıştır (Özcan ve ark. 2003).

  1. Gidiş ve Sonlanım

KOKGB belirtileri, ileride davranım bozukluğu gelişimi açısından risk teşkil etmektedir, tedavi edilmediği durumlarda ilerleyen yaşlarda risk artabilir. Buna ek olarak ailede psikiyatrik bozuklukların (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Davranım Bozukluğu, Anti-Sosyal Kişilik Bozukluğu, Alkol-Madde Kullanım Bozukluğu) olması ve KOKGB’ nin erken başlaması gibi faktörler ciddi risk oluşturabilir.

  1. Tedavi

KOKGB’nin tedavisindeki amaç, sorunlu davranışları durdurmaktır. Tedavi seçeneklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

Ebeveyn eğitimi: Geleneksel ebeveynlik, yalnızca kokgb’li bir çocuğu kızdırabilir ve sinirlendirebilir. Bu daha sonra kurallara uymak istemeyen çocuklarla tartışmaya yol açar. Ebeveyn eğitimleri ile evde yapıya sahip olmak, çocukların uyması kolay kurallar koymak ve sızlanma gibi şeyler yapmadıkları için onları övmek gibi şeylerin nasıl yapılacağı öğrenilebilir. Ebeveyn ve çocuk için diğer tedaviler şunları içerir: problem çözme becerilerini öğrenme eğitimi, psikoterapi, aile terapisi. (Coleman, Woods, 2022).

Ebeveyn- aile terapisi: Çocuklarda belirgin düzelme sağladığı bildirilen Ebeveyn-çocuk etkileşim eğitimi (PCIT) 2 fazdan oluşur:

  1. Ebeveynin çocuğuyla ilişkisini değiştirmede aktif rol almadığı çocuk merkezli etkileşim.
  2. Ebeveyn odaklı etkileşim: ebeveyn olma becerilerinin geliştirilmesini, açık önerilerde bulunulmasını, bunlara uyulduğunda ödüllendirme yapılmasını, uymadıklarında da ödülden mahrum etmeyi içerir.

Bireysel veya grup danışmanlığı- çocukların öfkeyi ifade etmeyi ve kontrol etmeyi öğrenmelerine yardımcı olmak için. Onları üzen veya strese sokan durumlarla nasıl başa çıkacaklarını öğrenebilirler.

Sosyal beceri eğitimi- bir çocuğun akranlarıyla daha iyi geçinmesine yardımcı olmak için.

KOKGB bozukluğunu kendi başına tedavi eden bir ilaç yoktur. Bir çocuğun DEHB gibi başka bir sağlık sorunu olduğunda, doktor bunun için ilaç önerebilir. (Preda, 2022) Diğer tedavilerle birlikte kullanılan ilaçlar ruh hali değişimleri gibi belirli semptomları hafifletmeye yardımcı olmak için kullanılabilir. Eğer halen bu konuda yeterli olduğunu ddüşünmüyorsanız detaylı bilgi için kadıköy psikolog uzmanlarımıza başvurabilirsiniz.

 

 

KAYNAKÇA

Coleman, T., Woods M. (2022). Help for Kids With Oppositional Defiant Disorder. Nursing        Reference Center Plus. Help for Kids With Oppositional Defiant Disorder – EBSCO            (vetisonline.com)

Önal, A. (2007). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Karşıt Olma Karşı Gelme       Bozukluğu Ve Bu İkisinin Birlikte Bulunduğu Durumların Davranışsal Sorunlar, Aile             İlişkileri Ve Kognitif Fonksiyonlar Açısından Karşılaştırılması. İstanbul.

Özcan, C., Oflaz, F. ve Türkbay, T. (2003). Dikkat eksikliği aşırı hareketlilik bozukluğu ve           binişik karşıt olma-karşı gelme bozukluğu olan çocukların anne-babalarının empati    düzeylerinin karşılaştırılması, Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 108-114.

Preda, S. (2022, Eylül). Oppositional Defiant Disorder. Nursing Reference Center Plus. Oppositional Defiant Disorder – EBSCO (vetisonline.com)

 

 

Stajyer Psikolojik Danışma                                                                                                                                                                                     Nurefşan Şevval ÇILDIZ